Kì này Viện Nghiên cứu Tăng Trưởng Xanh (AGG) sẽ giới thiệu tới bạn đọc về tầm quan trọng của việc phân tích hàm lượng dinh dưỡng trong đất. Trong hành trình phát triển nông nghiệp hiện đại, việc quản lý đất và tài nguyên một cách hiệu quả luôn đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo năng suất và chất lượng cây trồng. Một trong những bước tiên quyết để đạt được điều này chính là phân tích hàm lượng dinh dưỡng trong đất. Đây không chỉ là một công cụ khoa học mà còn là giải pháp thực tiễn giúp người nông dân, nhà quản lý và nhà nghiên cứu đạt được mục tiêu canh tác bền vững.
Phân tích dinh dưỡng trong đất giúp người nông dân hiểu rõ hơn về nhu cầu cụ thể của cây trồng. Mỗi loại cây trồng có yêu cầu riêng biệt về các dưỡng chất như nitơ, phốt pho, kali và các nguyên tố vi lượng khác như sắt, kẽm, mangan. Thông qua việc xác định chính xác hàm lượng các dưỡng chất này, người nông dân có thể lựa chọn loại phân bón phù hợp nhất, đồng thời điều chỉnh liều lượng bón sao cho hiệu quả. Điều này không chỉ tối ưu hóa năng suất cây trồng mà còn giúp giảm thiểu chi phí đầu tư vào phân bón – một yếu tố quan trọng trong việc cải thiện lợi nhuận.
Không chỉ dừng lại ở lợi ích kinh tế, phân tích đất còn đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường. Việc bón phân vượt mức không chỉ gây lãng phí mà còn dẫn đến ô nhiễm nguồn nước ngầm, ao hồ và sông ngòi do hiện tượng rửa trôi. Phân tích đất cung cấp dữ liệu quan trọng để người nông dân bón phân một cách cân đối và hiệu quả, giảm nguy cơ ô nhiễm môi trường và duy trì sự bền vững của hệ sinh thái.
Đất cũng giống như cơ thể con người, có thể gặp các vấn đề nội tại như độ pH không cân bằng hoặc tồn dư các chất độc hại. Phân tích đất định kỳ giúp phát hiện và xử lý kịp thời các vấn đề này. Nếu độ pH quá thấp hoặc quá cao, cây trồng sẽ không thể hấp thụ tốt các dưỡng chất cần thiết, dẫn đến giảm năng suất. Tương tự, các yếu tố độc hại như nhôm hay sắt ở mức cao có thể gây cản trở sự phát triển của rễ cây. Những dữ liệu thu được từ phân tích đất sẽ là cơ sở để cải tạo đất bằng các phương pháp như bón vôi, sử dụng chất cải tạo đất hoặc thay đổi cơ cấu cây trồng
Cụ thể, ngoài ánh sáng, nước và các yếu tố ảnh hưởng tới sự sinh trưởng của cây khác thì các chất dinh dưỡng đa lượng là những chất cần thiết cho cây trồng với lượng lớn để đạt được sự phát triển tối ưu, bao gồm: nitơ (N), phốt pho (P), kali (K), canxi (Ca), lưu huỳnh (S), magiê (Mg), cacbon (C), oxy (O), hydro (H). Trong khi đó, các chất dinh dưỡng vi lượng (hay khoáng vi lượng) là những chất cây trồng cần với lượng nhỏ hơn, như sắt (Fe), bo (B), clo (Cl), mangan (Mn), kẽm (Zn), đồng (Cu), molypden (Mo), niken (Ni). Độ pH của đất là thước đo độ axit và kiềm trong đất. Phạm vi pH tối ưu cho hầu hết các loại cây trồng nằm trong khoảng từ 5.5 đến 7.0, với pH 5.5 được coi là hơi axit, pH 7 là trung tính và pH trên 7 là kiềm. Độ pH của đất ảnh hưởng rất lớn đến khả năng cung cấp các chất dinh dưỡng cho cây trồng. Do đó, đối với đất có tính axit, việc bón vôi (canxi cacbonat) thường được áp dụng để tăng độ pH của đất và giảm tính axit.
Các chất dinh dưỡng đa lượng như nitơ (N), kali (K), và lưu huỳnh (S) ít bị ảnh hưởng trực tiếp bởi độ pH của đất hơn so với nhiều chất dinh dưỡng khác. Phốt pho (P) lại chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi độ pH của đất. Ở mức pH axit, các ion phốt phát phản ứng với nhôm (Al) và sắt (Fe) tạo thành các hợp chất ít hòa tan, khiến phốt phát trở nên khó hấp thụ hơn đối với cây trồng. Khi bón vôi, các ion phốt phát nhanh chóng phản ứng với canxi (Ca) và magiê (Mg) để tạo thành các hợp chất dễ hòa tan hơn, giúp phốt phát trở nên dễ dàng hấp thụ hơn đối với cây trồng.
Hầu hết các chất dinh dưỡng khác (đặc biệt là vi lượng) có xu hướng ít khả dụng hơn khi độ pH của đất trên 7.5 và đạt mức khả dụng tối ưu ở độ pH hơi axit, ví dụ từ 6.5 đến 6.8. Ngoại lệ là molypden (Mo), chất này ít khả dụng hơn ở pH axit và trở nên khả dụng hơn ở mức pH kiềm vừa phải.
    |
 |
| Sơ đồ minh họa xu hướng phản ứng của đất (pH) đối với khả năng cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng. |
Một trong những lợi ích lớn nhất của việc phân tích đất chính là hỗ trợ quản lý tài nguyên đất một cách khoa học và bền vững. Với các kết quả phân tích cụ thể, người nông dân có thể lập kế hoạch sử dụng đất hợp lý hơn, lựa chọn loại cây trồng phù hợp với từng vùng đất và điều kiện khí hậu cụ thể. Không những thế, việc phân tích đất còn đóng vai trò quan trọng trong duy trì độ phì nhiêu tự nhiên của đất, giúp đất luôn sẵn sàng cho các mùa vụ kế tiếp mà không cần phụ thuộc quá nhiều vào phân bón hóa học.
Trong bối cảnh các tiêu chuẩn chất lượng ngày càng khắt khe, đặc biệt là trong lĩnh vực xuất khẩu nông sản, việc phân tích đất trở thành một yêu cầu cần thiết để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Các thị trường như châu Âu và Bắc Mỹ yêu cầu sản phẩm nông nghiệp phải đảm bảo không tồn dư hóa chất và được canh tác trên nền đất lành mạnh. Thông qua việc phân tích đất, người sản xuất có thể chứng minh được quy trình canh tác an toàn, tạo dựng niềm tin với đối tác và khách hàng. Đối với các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ, việc phân tích đất còn giúp kiểm tra tính tự nhiên của quy trình canh tác, góp phần nâng cao giá trị sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ.
Ngoài ra, biến đổi khí hậu đang làm thay đổi cấu trúc và tính chất của đất tại nhiều khu vực, dẫn đến những thách thức mới trong nông nghiệp. Trong bối cảnh này, phân tích đất là công cụ hỗ trợ đắc lực để người nông dân hiểu rõ hơn về tình trạng đất của mình và có những điều chỉnh phù hợp trong canh tác. Việc cải thiện dinh dưỡng trong đất thông qua các biện pháp khoa học không chỉ giúp cây trồng phát triển tốt hơn mà còn tăng khả năng chống chịu trước các điều kiện thời tiết khắc nghiệt như hạn hán hay ngập úng.
Quan trọng hơn, đất là nguồn tài nguyên quý giá nhưng có hạn. Nếu không được quản lý đúng cách, đất có thể bị thoái hóa, mất dần khả năng cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng. Đây là lý do tại sao phân tích đất định kỳ là một giải pháp cần thiết để bảo vệ tài nguyên đất lâu dài. Bằng cách hiểu rõ hơn về tình trạng của đất, chúng ta có thể đưa ra các biện pháp quản lý hiệu quả, từ đó duy trì độ phì nhiêu của đất và bảo đảm nguồn cung thực phẩm bền vững cho thế hệ tương lai.
Chúng tôi hy vọng rằng bài viết này sẽ mang đến cho quý độc giả những thông tin hữu ích và truyền cảm hứng để cùng chung tay bảo vệ tài nguyên đất và phát triển nông nghiệp bền vững.
Phòng Phân tích kiểm nghiệm - Viện nghiên cứu tăng trưởng xanh