Trong kỷ nguyên hiện đại, mối lo ngại về ô nhiễm nhựa ngày càng gia tăng, trong đó hạt vi nhựa nổi lên như một chất gây ô nhiễm môi trường phổ biến. Những hạt nhựa cực nhỏ này, có kích thước dưới 5 microgram, đang xâm nhập vào nhiều hệ sinh thái khác nhau, bao gồm đại dương, sông, đất và thậm chí cả không khí. Tuy nhiên, một trong những tiết lộ đáng báo động nhất là sự hiện diện tràn lan của vi hạt nhựa trong thực phẩm chúng ta tiêu thụ. Bài viết này đi sâu vào các bằng chứng khoa học mới nổi xung quanh vi hạt nhựa trong thực phẩm, khám phá nguồn gốc của chúng, những tác động tiềm ẩn đối với sức khỏe và nhu cầu cấp thiết về các chiến lược giảm thiểu hạt vi nhựa.

Nguồn gốc hạt vi nhựa trong thực phẩm:

Hạt vi nhựa xâm nhập vào chuỗi thức ăn thông qua nhiều con đường. Một nguồn chính là sự phân mảnh từ các vật liệu nhựa lớn hơn, chẳng hạn như chai, túi và vật liệu bao gói, chúng sẽ phân hủy theo thời gian tạo thành các hạt nhựa nhỏ hơn. Một nguyên nhân đáng kể khác là sự bong ra của sợi tổng hợp của quần áo trong quá trình giặt, với các nghiên cứu ước tính rằng một lần giặt đồ có thể giải phóng hàng nghìn sợi vi nhựa vào dòng nước thải. Ngoài ra, các hoạt động nông nghiệp liên quan đến việc sử dụng màng phủ, màng nhựa và hệ thống tưới tiêu góp phần phát tán vi hạt nhựa vào đất và nước, nơi chúng có thể được thực vật hấp thụ và sau đó xâm nhập vào nguồn cung cấp thực phẩm. Hơn nữa, sự phân hủy của chất thải nhựa trong môi trường biển dẫn đến việc các sinh vật dưới nước, bao gồm cả cá và động vật có vỏ, ăn phải các hạt vi nhựa, cuối cùng có thể đọng lại trên đĩa của chúng ta.

Phát hiện và định lượng:

Ngày nay, những tiến bộ trong kỹ thuật phân tích đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát hiện và định lượng vi hạt nhựa trong các mặt hàng thực phẩm khác nhau. Các nghiên cứu sử dụng kính hiển vi, quang phổ và sắc ký đã tiết lộ sự hiện diện của hạt vi nhựa trong nhiều loại hàng tiêu dùng, bao gồm hải sản, muối, mật ong, bia và nước máy. Ví dụ, nghiên cứu được thực hiện trên các sản phẩm hải sản thương mại cho thấy vi hạt nhựa có trong đường tiêu hóa của cá và động vật có vỏ, gây lo ngại về khả năng con người ăn phải các hạt vi nhựa khi tiêu thụ hải sản. Tương tự, các cuộc điều tra về muối ăn đã chỉ ra rằng vi hạt nhựa rất phổ biến, nồng độ từ hàng trăm đến hàng nghìn hạt trên mỗi kg muối. Những phát hiện này nhấn mạnh mức độ ô nhiễm vi nhựa trong nguồn cung cấp thực phẩm của chúng ta và nhấn mạnh sự cần thiết phải nghiên cứu sâu hơn để đánh giá các rủi ro sức khỏe liên quan.

Ý nghĩa sức khỏe:

Trong khi những ảnh hưởng sức khỏe của việc ăn phải hạt vi nhựa vẫn đang được làm rõ, thì bằng chứng mới nổi cho thấy những rủi ro tiềm ẩn đối với sức khỏe con người. Người ta phát hiện thấy vi nhựa có khả năng hấp thụ và tích tụ các hóa chất và chất phụ gia độc hại, bao gồm các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP) và các hợp chất gây rối loạn nội tiết (EDC), có thể thấm vào các mô xung quanh khi nuốt phải. Hơn nữa, kích thước nhỏ của vi nhựa cho phép chúng di chuyển qua các rào cản sinh học, chẳng hạn như đường tiêu hóa và có khả năng tiếp cận hệ thống tuần hoàn, gây ra mối lo ngại về sự phân bố và tích lũy sinh học của chúng trong các cơ quan quan trọng. Hơn nữa, các nghiên cứu gần đây cho thấy vi nhựa có liên quan đến phản ứng viêm, stress oxy hóa và thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột, đặt ra câu hỏi về tác động của chúng đối với chức năng miễn dịch và sức khỏe tổng thể. Mặc dù vẫn còn thiếu bằng chứng thuyết phục về mối liên hệ giữa việc tiếp xúc với vi nhựa với các kết quả bất lợi đối với sức khỏe ở người, nhưng theo nguyên tắc phòng ngừa điều này cần được điều tra và đánh giá rủi ro sâu hơn.

Chiến lược giảm thiểu:

Giải quyết vấn đề vi nhựa trong thực phẩm đòi hỏi một cách tiếp cận nhiều mặt bao gồm nghiên cứu, quy định và nhận thức của cộng đồng. Bắt đầu từ những nỗ lực nhằm giảm thiểu ô nhiễm nhựa tại nguồn phát thải vi nhựa, thông qua các biện pháp quản lý chất thải được cải thiện, các sáng kiến tái chế và phát triển các giải pháp thay thế  như phân hủy sinh học… là rất cần thiết để giảm lượng vi nhựa đầu vào vào môi trường. Ngoài ra, các cơ quan quản lý phải thiết lập các tiêu chuẩn về ô nhiễm vi nhựa trong thực phẩm và thực hiện các chương trình giám sát để đánh giá sự tuân thủ và đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng. Hơn nữa, các chiến dịch giáo dục người tiêu dùng và thay đổi hành vi đóng một vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về các rủi ro liên quan đến vi hạt nhựa và trao quyền cho các cá nhân đưa ra những lựa chọn sáng suốt nhằm thúc đẩy tính bền vững và quản lý môi trường.

Tóm lại, sự hiện diện phổ biến của vi nhựa trong chuỗi thức ăn của chúng ta nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết phải hành động để giải quyết mối đe dọa sức khỏe cộng đồng và môi trường đang nổi lên này. Mặc dù nghiên cứu khoa học đã làm sáng tỏ nguồn gốc và sự phân bố của vi nhựa trong thực phẩm, nhưng vẫn cần có những nghiên cứu sâu hơn để làm sáng tỏ những tác động tiềm tàng của chúng đối với sức khỏe và đưa ra các chiến lược quản lý rủi ro. Bằng cách áp dụng cách tiếp cận toàn diện tích hợp nghiên cứu khoa học, giám sát theo quy định và sự tham gia của công chúng, chúng ta có thể giảm thiểu rủi ro do hạt vi nhựa gây ra và bảo vệ tính toàn vẹn của nguồn cung cấp thực phẩm cho các thế hệ mai sau.

Tài liệu tham khảo:

1. Smith, M., Love, D. R., & Rochman, C. M. (2018). Microplastics in seafood: Addressing knowledge gaps. Science of the Total Environment, 663, 21-28.

2. Geyer, R., Jambeck, J. R., & Law, K. L. (2017). Production, use, and fate of all plastics ever made. Science Advances, 3(7), e1700782.

3. Horton, A. A., Walton, A., Spurgeon, D. J., Lahive, E., & Svendsen, C. (2017). Microplastics in freshwater and terrestrial environments: Evaluating the current understanding to identify the knowledge gaps and future research priorities. Science of the Total Environment, 586, 127-141.

4. Wright, S. L., & Kelly, F. J. (2017). Plastic and human health: A micro issue? Environmental Science & Technology, 51(12), 6634-6647.

5. Law, K. L., & Thompson, R. C. (2014). Microplastics in the seas. Science, 345(6193), 144-145.